Trẻ mồ côi cần được sóng trong môi trường gia đình thay vì chăm sóc tập trung

Liên quan đến vấn đề này, phóng viên Báo Dân Việt đã có cuộc trao đổi với ông Đặng Hoa Nam - Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ LĐTBXH). 

Số trẻ mồ côi vì dịch Covid-19 sẽ còn tăng theo thời gian 

Ông nghĩ sao về con số hơn 1.500 trẻ em chỉ riêng ở TP.HCM phải mồ côi do dịch Covid-19?  

Theo số liệu của Sở GDĐT TP.HCM, nếu như thống kê cuối tháng 8/2021 chỉ có 250 trẻ em mồ côi, thì đến nay đã có hơn 1.500 em. Trong số này, có hơn 1.000 em đang học tiểu học và THCS, rất cần được sự quan tâm đặc biệt và cần có giải pháp giải quyết vấn đề này trong thời gian lâu dài.

Cũng phải nói thêm, do đại dịch diễn biến phức tạp, nhân lực các địa phương dồn hết cho việc phòng, chống dịch nên con số thống kê rất khó khăn, đôi khi bị gián đoạn. Thời gian tới, những con số này có thể sẽ còn tăng lên. 

Vậy chúng ta cần có những giải pháp gì để hỗ trợ trẻ em bị tác động bởi đại dịch và trẻ em mồ côi, thưa ông?

- Hiện nay, Chính phủ, Bộ LĐTBXH và các địa phương đã có nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ trẻ em chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, trong đó có trẻ em mồ côi. 

Chúng ta đang có 2 chính sách hỗ trợ đó là: Hỗ trợ đột xuất theo Nghị định 68 và Quyết định 23; thứ 2 là chính sách hỗ trợ, trợ giúp lâu dài theo Nghị định 20.

Cụ thể, Nghị định 20 của Chính phủ có quy định nếu trẻ em mồ côi không có nguồn nuôi dưỡng, được hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng là 900.000 đồng với trẻ dưới 4 tuổi và 540.000 đồng/tháng đối với trẻ từ đủ 4 tuổi trở lên.

Bên cạnh đó, khi sống tại hộ nhận chăm sóc, nuôi dưỡng thì trẻ mồ côi còn được hỗ trợ tiền ăn; chi phí điều trị trong trường hợp không có thẻ bảo hiểm y tế; chi phí đưa về nơi cư trú hoặc đến cơ sở trợ giúp xã hội, nhà xã hội.

Mới nhất, ngày 8/9, Bộ trưởng Bộ LĐTBXH đã có quyết định hỗ trợ 2 triệu đồng/trẻ em mồ côi cha mẹ; trẻ em có hoàn cảnh khó khăn mồ côi cha hoặc mẹ do Covid-19 trong khoảng thời gian từ ngày 27/4 - 31/12. Nguồn kinh phí từ Quỹ Bảo trợ Trẻ em Việt Nam.

Trước đó, từ tháng 7, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 68 và Quyết định 23, trong đó có quy định hỗ trợ tiền ăn cho trẻ em phải cách ly tập trung.

Điều đáng lo ngại nhất lúc này với trẻ em mồ côi không đơn giản chỉ là cơm ăn áo mặc mà còn là nguy cơ sang chấn tâm lý. Ở góc độ quản lý, ông nhìn nhận vấn đề này như thế nào?

- Đúng vậy, lo ngại nhất lúc này chính là vấn đề chăm sóc, trị liệu tâm lý cho trẻ em mồ côi. Đại dịch Covid-19 lần này khác biệt so với các cuộc khủng hoảng về xã hội, thiên tai, thảm họa khác là chúng ta vừa phải chăm sóc sức khỏe về mặt thể chất, vừa phải giúp các em về sức khỏe tâm thần, chăm sóc để giảm bớt sang chấn tâm lý.

Hiện nay, Cục Trẻ em đã chỉ đạo địa phương tăng cường hỗ trợ theo dõi chăm sóc trẻ mồ côi nhằm kịp thời phát hiện các dấu hiệu sang chấn để tư vấn.

Ngoài Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em 111, các địa phương, người chăm sóc trẻ có thể kết nối để được hỗ trợ tư vấn với các nhóm thiện nguyện như đường dây nóng 1900636700, do các chuyên gia đầu ngành làm dịch vụ hỗ trợ trẻ em. Dịch vụ này, được duy trì từ 8h - 22h hằng ngày.

Tôi cho rằng, vấn đề khủng hoảng không chỉ là giải quyết cấp bách trước mắt mà còn lâu dài. Về phía địa phương, cần áp dụng ngay chính sách của nhà nước, của địa phương cũng như các nguồn hỗ trợ để làm sao giảm mức tối đa khó khăn về mặt đời sống cho các em. Và triển khai giúp các em tiếp cận với hệ thống mạng lưới, dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Quan trọng nhất lúc này là cần giúp người thân, người chăm sóc hay cán bộ địa phương nơi các em sinh sống phát hiện ra những dấu hiệu sang chấn của các em (nếu có) để can thiệp kịp thời vì hiện nay, không phải ai cũng có kiến thức kỹ năng để nhìn ra điều này.

Trẻ mồ côi cần được nuôi dạy trong môi trường gia đình, sống với người thân 

Mới đây, đã có doanh nghiệp đề nghị thành lập trung tâm hỗ trợ nuôi dạy trẻ mồ côi tập trung. Ông nghĩ sao về việc này?

- Chúng tôi đánh giá cao các doanh nghiệp, tổ chức có chương trình hỗ trợ, các dự án dài hơi chăm sóc trẻ em mồ côi. Tuy nhiên, tất cả sự trợ giúp, hỗ trợ cho trẻ em cho dù đó là chính sách của Nhà nước hay là của các cá nhân, tổ chức thiện nguyện thì trước hết đều phải xuất phát dựa trên những nguyên tắc về quyền trẻ em và lợi ích tốt nhất của trẻ em. 

Thứ 2, sự hỗ trợ ấy phải tuân thủ các hướng dẫn của các tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn quyền trẻ em. Do đó, sự hỗ trợ cần phải được căn cứ vào nhu cầu, nguyện vọng cụ thể của từng em và người chăm sóc trẻ để có sự hỗ trợ phù hợp.

Nguyên tắc chung, trẻ em chỉ có thể phát triển tốt nhất trong môi trường gia đình. Khi các em mất môi trường gia đình, mất cha mẹ không có sự chăm sóc đầy đủ của cha mẹ thì sẽ tìm kiếm sự chăm sóc từ người thân (Luật Trẻ em). 

Khi không có người thân thích thì có thể tìm tới một cá nhân, một gia đình khác có nhu cầu chăm sóc. Giải pháp đưa các em về nuôi dưỡng tập trung ở cơ sở tập trung, các cơ sở nuôi dưỡng dài hạn... chỉ là giải pháp cuối cùng khi các giải pháp kia không thực hiện được.

Khi các doanh nghiệp, tổ chức cá nhân muốn hỗ trợ các em nên biết điều này để tuân thủ. Các tổ chức cá nhân có thể cung cấp tài chính, học bổng, cung cấp thiết bị, máy móc, rồi hỗ trợ tinh thần, nhận đỡ đầu... các em.

Vậy ai sẽ có trách nhiệm giám sát, điều phối cá nhân, tổ chức để họ tuân thủ các nguyên tắc trên?

- Địa phương có vai trò, trách nhiệm quan trọng trong việc điều phối, giám sát các chương trình hỗ trợ. Mọi hỗ trợ cần được thông qua chính quyền địa phương từ đó để giám sát, thực hiện hỗ trợ một cách hiệu quả dựa trên nguyên tắc đảm bảo quyền lợi, lợi ích tốt nhất cho trẻ.

Điều quan trọng nhất lúc này là phải để các em phải được sống trong môi trường gia đình, sống người thân, cộng đồng nơi các em sinh ra. Nếu đảm bảo được mục tiêu này thì mọi hoạt động hỗ trợ mới đạt kết quả cao nhất. 

Xin cảm ơn ông!