Đường ngoại 'tấn công', đường nội điêu đứng, người trồng mía càng đầu tư càng lỗ

Đường ngoại nhập khẩu tăng mạnh sau khi thực hiện cam kết ATIGA

Diện tích mía nguyên liệu niên vụ vừa qua suy giảm trầm trọng. Ảnh: IT

Tại hội thảo, Phó Chủ tịch Trung ương Hội nông dân Việt Nam, ông Phạm Tiến Nam cho biết, Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đối với ngành đường từ 1/1/2020. Theo đó, không giới hạn lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN và áp dụng mức thuế nhập khẩu 5%.

Theo số liệu thống kê, trong 10 tháng đầu năm 2020, lượng đường nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng nhanh với giá rất thấp. Sau khi trừ đi lượng đường đã xuất, số lượng đường nhập khẩu tại thị trường trong nước lên đến 884.285 tấn, lớn hơn cả lượng đường sản xuất từ mía trong nước. Lượng đường mía nhập khẩu chủ yếu từ Thái Lan vào Việt Nam với tỷ lệ 87,67%. Lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN khác là Malaysia, Campuchia, Indonesia, Myanma cũng gia tăng.

Dưới tác động của “dòng thác” đường giá rẻ tràn vào, giá đường thị trường nội địa đã giảm xuống mức rất thấp và dẫn đến giá mía của Việt Nam cũng rất thấp, khiến nhiều nông dân trồng mía lâm vào cảnh nợ nần, phải bỏ ruộng vì càng đầu tư càng lỗ. Đây chính là nguyên nhân khiến diện tích mía nguyên liệu trong niên vụ vừa qua suy giảm trầm trọng.

Nếu như trước đây, cả nước có 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019-2020 chỉ còn 29 nhà máy mía hoạt động. Niên vụ 2020-2021 dự báo sẽ là một năm tiếp tục nhiều khó khăn với ngành mía đường Việt Nam, đặc biệt trong điều kiện dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp cũng như có thêm 4 nhà máy đường gồm Sơn Dương, Nông Cống, Vạn Phát và Phổ Phong tiếp tục đóng cửa do không đảm bảo nguồn nguyên liệu, hoạt động không có hiệu quả.

Chính phủ nhiều nước bảo hộ mía đường nội địa

Quyền Tổng thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam ông Nguyễn Văn Lộc cho hay, ngành mía đường Việt Nam đã bị thiệt hại nặng nề từ các năm trước do gian lận thương mại đường nhập lậu (loại đường phá giá xuất phát từ Thái Lan).

Đường nhập lậu là một trong những nguyên nhân khiến ngành mía đường "lao đao". Ảnh: IT

Theo ông Lộc, dù tham gia ATIGA nhưng chính phủ các nước Thái Lan, Philippines và Indonesia vẫn đóng vai trò quyết định trong việc trợ giá, bảo vệ chặt chẽ thị trường nội địa và không để đường nhập khẩu giá rẻ trên thị trường quốc tế được tự do tiêu thụ tại thị trường nội địa.

Mặc dù đã dỡ bỏ hàng rào thuế quan và hạn ngạch, cho phép cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp được nhập khẩu đường nhưng chính phủ Thái Lan không cho phép nhập khẩu đường còn Indonesia và Philippines chỉ cho phép nhập đường tương ứng với sản lượng thiếu hụt trong nước và chỉ cho phép đường nhập khẩu được đưa vào thị trường sau khi đã kết thúc vụ ép mía.

Đồng thời, tại 3 nước này, nông dân trồng mía được hỗ trợ thông qua các khoản trợ cấp trực tiếp, gián tiếp và hệ thống chia sẻ lợi nhuận (profit sharing) với nhà máy nhằm bảo đảm thu nhập ổn định từ cây mía. Chưa kể đến việc các nhà sản xuất mía đường trong nước được hưởng lợi đầy đủ từ các khoản vay lãi suất thấp và các khoản trợ cấp đầu vào.

Bảo vệ lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp nội địa

Theo ông Nguyễn Văn Lộc, để "cứu" ngành mía đường trong nước và sinh kế của người nông dân trồng mía, Việt Nam hoàn toàn có thể quyết định áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp với luật pháp quốc tế và các quy tắc giao thương của WTO đối với ngành đường.

"Đây là việc làm chính đáng nhằm bảo vệ ngành sản xuất, giúp tăng thu ngân sách và bảo vệ việc làm cho người trồng mía. Điều này càng có ý nghĩa trong bối cảnh các nước khác trong khối ASEAN đang áp dụng các biện pháp không chính thống", ông Nguyễn Văn Lộc cho hay.

Các doanh nghiệp sản xuất trong nước cũng bức xúc khi sản phẩm đường mía nhập khẩu từ Thái Lan đang bị bán phá giá vào Việt Nam. Chính phủ Thái Lan đã và đang duy trì một số chính sách trợ cấp cho hoạt động trồng mía của người nông dân và ngành sản xuất mía đường.

Trên cơ sở hồ sơ yêu cầu của các doanh nghiệp, vào tháng 6/2020, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 1715/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với một số sản phẩm đường lỏng chiết xuất từ tinh bột ngô có xuất xứ từ Trung Quốc và Hàn Quốc.

Tiếp đến tháng 9/2020, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 2466/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.

Đại điện Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) cho biết sẽ tiến hành điều tra 2 vụ việc trên theo đúng quy định nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của ngành sản xuất trong nước trước các hành vi phản cạnh tranh từ bên ngoài.