Chiếc tĩn

Nó được dùng để muối cá làm mắm. Quê tôi dọc vùng duyên hải miền trung với bờ biển dài sát chân núi. Mỗi mùa cá cơm, mỗi gia đình đều mua cá cơm ngon nhất tự muối cá để làm mắm dùng quanh năm. Sau khi trộn muối vào cá đủ liều lượng thì sản phẩm được cho vào những chiếc tĩn này (muối nhiều thì còn đựng vào thạp sành).

Trong các loài cá muối mắm thì có lẽ mắm cá cơm với tôi là ngon nhất. Mùa nào cũng vậy, mẹ tôi phân chia mỗi tĩn mắm có một thời gian khác nhau tuỳ vào lượng muối trộn vào cá. Tĩn nào ít muối hơn mắm sẽ chín nhanh hơn và thời gian sử dụng ngắn hơn. Tĩn nào dành để lâu thì cho lượng muối nhiều hơn. Vì vậy mà quanh năm có mắm ăn không cần mua ngoài chợ. Mắm cá cơm được muối trong tĩn sành ngon vô cùng. Con cá chín nghếu, nước mắm đỏ au. Nước đầu tiên gọi là mắm nhứt. Chỉ cần đến bữa ăn mẹ mở nắp hũ mùi mắm thơm phức lan toả cả một không gian. Bữa cơm quê đạm bạc với nước mắm trong tĩn chỉ cần chan vào cơm thôi cũng đủ nhức răng rồi. Có hôm được con rô hay con lóc nướng, mẹ giã ớt tỏi cho mắm vào rồi rưới đều lên con cá nướng. Ôi đó là những bữa cơm thượng hạng của cả nhà. Mắm cơm muối trong tĩn sành có thể lọc để lấy nước trong hay để vậy múc dùng gọi là mắm đục, Khi gắp cả con và nước thì gọi là mắm cái. Dù ăn cách nào thì cũng tuyệt vời.

........

Thời gian đi qua cùng với những đổi thay tự nhiên của cuộc sống, những cái tĩn ngày xưa đã không còn nhiều và hầu như không thấy trên thị trường nữa. Thay vào đó là những đồ gốm sứ sang trọng hơn.

Thế nhưng tôi vẫn mang theo cuộc đời mình chiếc tĩn xưa cũ ấy. Tôi trân trọng nó thật nhiều vì tôi thích hoài cổ. Nhưng chiếc tĩn bây giờ không còn dùng để muối mắm nữa. Tôi có thói quen khi thay hoa trên các bàn những ngày rằm, mùng 1. Mỗi lần thay hoa vẫn còn tươi cánh vẫn dày, tôi cắt bỏ phần chân, tỉa lá úa và giữ hoa lại. Cái tĩn này được cắm hoa vào. Trưng bày vào một nơi phù hợp mà tự mình thấy cũng đẹp. Tận dụng thế thôi mà cũng thật hay. Đến khi hoa thật sự tàn, tôi mới đưa lên nơi cao cho khô đi rồi sau lại đốt.

..........

Sáng nay những bình hoa dâng ngày mùng 1 tháng chạp đã được hạ xuống, chiếc tĩn này lại khoác lên màu vàng hoa cúc. Mấy ai biết rằng chiếc tĩn này đã từng đi dọc chiều dài năm tháng, lặng lẽ mà ẩn chứa cả một khung trời hoài niệm thuở ông cha. Có những giá trị không nằm ở hình thức bên ngoài mà nó ẩn chứa bên trong bằng cả thời gian, không gian và sự hữu ích cho con người trong cuộc sống. Chiếc tĩn ngày xưa giờ là kỉ vật của hôm nay.